⏰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: 10 دقیقه
خوبی شغل منبت کاری روی چوب اینه که میتونید توی خونه یه کارگاه کوچیک و دنج داشته باشید و از همون محیط به درآمد مناسب برسید. ما هم هدفمون اینه توی این مقاله ابزارای اساسی و مهم شروع کار منبت کاری رو بهتون معرفی کنیم تا بتونید با کمترین هزینه کارتون رو شروع کنید. پس بیاید قدم به قدم جلو بریم و توی ابتدای بحثمون تاریخچه منبت کاری چوب رو با هم چک کنیم و اصلا بدونیم منبت کاری به چه گروه هایی تقسیم میشه.
اما اینکه منبت کاری توی ایران چه تاریخچه ای داره؟ به چه ابزار و مغارهایی برای منبت کاری نیاز داریم؟ رو تو این مقاله از صفر تا صد با هم بررسی میکنیم پس با من همراه باش که وارد دنیای جذاب منبت کاری چوب بشیم.
تاریخچه منبت کاری در ایران
منبت کاری یکی از هنرای قدیمیه که با یه سری ابزار مخصوص روی چوب یا فلز نقش و طرح های برجسته طراحی و کنده کاری میشه. طبق تحقیقاتی که انجام شده تاریخ دقیقی برای شروع منبت کاری چوب توی ایران نداریم، خیلیا معتقدن ایرانیا تقریبا از 1500 سال پیش با منبت کاری آشنا بودن که اگر به طور عمیق فکر کنیم متوجه میشیم استفاده از چوب از انسان های اولیه تا امروز وجود داشته پس قدمت منبت و کنده کاری روی چوب هم به احتمال زیاد قدمت چند هزار ساله داره و مورد بعدی که این حرف رو اثبات میکنه سر ستون ها و طراحی تخت جمشید و سازه های دوره ساسانیانه. قدیمی ترین منبت کاری چوب که توی ایران مشخص شده یه لنگه در چوبی مسجد جامع عتیق شیراز هستش که توی دوره عمرو لیث صفاری ساخته شده. به اعتقادا مورخا اوج هنر منبت کاری توی ایران بر میگرده به دوره صفویه و اگر به بناهای استان اصفهان دقت کنید از هنر منبت کاری خیلی استفاده شده و زیبایی حیرت انگیز توی کار به وجود آورده. علاوه بر ساختمان سازی توی ساخت جعبه، صندوق، صندوقچه، دسته و غلاف خنجر، گلدان و شمعدان، میز و صندلی، تابلو و... از منبت کاری استفاده میشه. منبت کاری چند زیرشاخه داره و به نظرم بهتره توی یک حیطه خاص سعی کنید خودتون رو تقویت کنید و مهارتتون رو بالا ببرید. اما انواع منبت کاری چوب:
- منبت کم برجسته
- منبت نقش برجسته
- منبت تمام برجسته
- منبت حجم
- منبت مشبک
- منبت حکاکی
خب با همدیگه به طور مختصر درباره تاریخچه منبت کاری و انواع منبت چوب یه مطالبی رو مرور کردیم. حالا میخوایم بدونیم برای منبت کاری چه ابزارایی لازممون میشه چه مدل مغارایی بیشتر کاربرد دارن؟
راه اندازی کارگاه منبت کاری خانگی
منبت کاری یه هنر هستش که به معنی تراشیدن چوب، حکاکی، کنده کاری و ایجاد احجام چوبیه و اما خیلیا فکر میکنن که فقط با دست میشه کار منبت کاری رو انجام بدیم، در حالی که برای منبت کاری میشه از دستگاه سی ان سی منبت هم استفاده کرد. ما توی بخش اول میخوایم در مورد ابزارای منبت کاری کارگاه خانگی صحبت کنیم و توی بخشای بعدی کارگاه های بزرگتر و حرفه ای تر رو هم با همدیگه بررسی میکنیم.
کارگاهی که توی خونه دایر میشه خب به دلایلی مثل فضای کم، اذیت شدن همسایه ها به خاطر سر وصدا، گرد و غبار ناشی از کار و... نمی تونیم کار رو گسترش بدیم و دستگاه های پر سر و صدای بزرگ بخریم پس بهتره با ابزاری کوچکتر و مناسب فضای کارمون شروع کنیم. کارگاه منبت کاری توی خونه بهتره جهت ساخت زیورآلات چوبی، جعبه های کوچیک مثل جعبه جای ساعت و جواهرات، صندوقچه های کوچیک، احجام و مجسمه های چوبی دایر بشه. برای این کار می تونید یه اتاق اختصاص بدید یا توی بالکن انجام بشه.
ابزار برای منبت کاری در منزل
همونطور که گفتیم خب ما فضای کوچیک خونه رو باید مد نظر قرار بدیم مثلا یه فضای 9 متری خب برای این فضا باید قید دستگاه رو بزنیم پس تمرکزمون میره روی ابزاری دستی که بهتون معرفی میکنم:
- میز منبت کاری: برای تهیه میز هم ابعاد و متراژ فضای کارتون رو در نظر بگیرید هم اینکه ارتفاع میز رو استاندارد انتخاب کنید. توی انتخاب میز کارتون دقت کنید که جنس چوبش محکم باشه و به راحتی و با ضرباتی که به قطعه کار وارد میشه ترک برنداره.
- گیره رو میزی: گیره ها برای فیکس کردن قطعه کار خیلی مهمن و از فرار کردن قطعه از زیر دستمون موقع کنده کاری یا چسب زدن و فیکس کردن جلوگیری میکنن.
- دریل: دریل هم یه ابزار همیشگی هستش که هم برای سوراخکاری استفاده میشه هم میتونی با وصل کردن یه رابط کار مینی فرز رو انجام بده توی باربرداری و پرداخت با چوب ساب قارچی.
- پیچ دستی: پیچ دستی با ابعاد مختلفی که داره توی محکم نگه داشتن قطعه کار می تونه بهمون کمک کنه و باید براساس ضخامت قطعه کارمون و اندازه کارگیر پیچ دستیای مختلفی رو انتخاب کنیم که توی کارگاه خونگی ابعاد بزرگ خیلی ضروری نیستن.
- اره عمود بر: اره عمود بر هم برای گرد بری و دوربری قطعات چوبی و برشای مختلف مورد مناسبیه که مدل و قابلیت هاش رو باید به نسبت حجم کارتون بررسی کنید.
- اره مویی برقی: یکی دیگه از ابزارای برقی کاربردی توی منبت کاری اره مویی برقیه که این مورد هم برای دوربری خیلی به کارمون میاد.
- چسب چوب: چسب چوب رو هم که همه آشناییم و مدونیم برای درزگیری و اتصال قطعاتمون باید باشه.
- سنباده و سنباده گیر: یکی از مهم ترین مراحل تولید محصولات چوبی پرداختشونه، باید برای این مرحله از سنباده های با درجه زبری مختلف و سنباده گیرهای دستی استفاده کنیم. البته اگر دریل و رابط های مخصوص رو توی کارگاه داشته باشیم میتونیم از پد منعطف پشت کرکی هم استفاده کنیم.
- مغار تخت: مغار تخت رو باید توی اندازه های مختلف تهیه کنیم هم مدلای ریز کبریتی با قطر 1 میل هم مدلای بزرگتر 6، 8 و 12 میلی‌متر به کارمون میاد.
- مغار شفره: مغار شفره و V شکل یکی دیگه از مغارای مهمه که توی اندازه های مختلف تولید میشه و باید سایز کوچیک، متوسط و بزرگش رو داشته باشیم.
- مغار نیم باز: مغار نیم باز هم با عرضای مختلف لاممون میشه و باید مدلایی مثل مغار نیم باز قاشقی رو هم توی کارگاهمون داشته باشیم.
- مغار باز: مغار باز میزان گود بودنش کمتر از مغار نیم باز هستش و بازم داشتنش توی سه سایز کوچیک، متوسط و بزرگ میتونه کمک خوبی به ما باشه.
- مغار گلویی: یکی دیگه از مغارایی که مهمه مغار گلویی اسمشه و قشنگ شکل یه نیم دایره داده اینم مثل مدلای دیگه با عرضای متنوعی تولید میشه که باید چند سایز رو توی کارگاهمون داشته باشیم.
- چکش یا کوبه: منبت کاری یه کاریه که نیاز داره به مغارای چکش خور که بتونیم کنده کاری و حکاکی رو انجام بدیم خب توی این مورد نیازه از چکش با سری لاستیکی یا کائوچویی استفاده کنیم یا کوبه های مخصوص منبت کاری بخریم.
- سنگ نفت و ابزار تیزکاری مغار: تیغه مغار بعد یه مدت تیزی روز اول رو نداره برای تیز کردن مغار یه سنگ نفت داشته باشیم خیلی عالیه و سریع کارمون رو راه میندازه.
کارگاه منبت کاری حرفه ای
برای کارگاه منبت کاری حرفه ای دیگه لازم داریم یه اتاق اختصاصی مثل یه مغازه تقریبا 20 متری و حتی بیشتر یا یه ساختمون کامل رو اجاره کنیم و با خیال راحت دستگاه های بزرگ تری که روی سرعت کارمون موثرن رو تهیه کنیم. برای کارگاه منبت کاری حرفه ای دستمون باز هستش چون معمولا توی محیط های تجاری سر و صدای دستگاه و گرد و غبار برش و ... چیز طبیعی و عادی هستش. توی کارگاه حرفه ای منبت کاری دیگه محدودیت نداریم که فقط محصولا کوچیک مثل جعبه و زیورآلات و شونه تولید کنیم دستمون بازه و میتونیم به راحتی انواع محصولات چوبی با هر ابعادی بسازیم. از تابلو و لوازم دکوری گرفته تا درب چوبی بزرگ و مبلمان و تخت خواب و... یا اینکه به طور اختصاصی روی یه کار تمرکز و یه محصول خاص رو تولید کنیم. تازه میتونیم توی کارگاه بزرگ و حرفه ایمون کارآفرینی داشته باشیم و چند تا نیرو هم استخدام کنیم، یه فضا اختصاص بدیم حالت انبار مواد اولیه و از قبل هر چوب، رنگ، روغن و... که لازم داریم تهیه کنیم و همیشه درگیر خرید چوب و متریال نباشیم. خب حالا بریم سراغ اینکه برای راه اندازی کارگاه منبت کاری حرفه ای چی بخریم چی نخریم.
ابزار راه اندازی کارگاه منبت کاری حرفه ای
خب یه پیش زمینه در مورد کارگاه منبت کاری حرفه ای پیدا کردیم و الان میخوایم بدونیم برای راه اندازی این مدل کارگاه که قطعا فضایی بیشتر از 25 متر و حتی یه ساختمون کامل نیاز داریم باید چه دستگاه و ابزارایی بخریم.
برای راه اندازی کارگاه منبت کاری حرفه ای یه سری ابزارها لازم و واجب هستن که داشته باشیم و یه سری دستگاه هم هست اجباری نیست که حتما توی شروع کار بخریم اما اگر اونا رو هم اضافه کنیم بدون شک راندمان کارمون عالی تر میشه. خب بریم اول مهم ترین ابزار و دستگاه هایی رو معرفی کنیم که توی ابتدای کارمون باید بخریم:
- میز منبت کاری
- انواع مغار منبت کاری ( گلویی، تخت، نیم باز و باز، شفره، چاقویی و...)
- چکش یا چوب
- گیره و پیچ دستی
- دریل برقی
- پولیش و سنباده
- اره مویی برقی
- اره عمودبر یا دیسکی
- چسب
- اره فلکه
مشاهده لیست قیمت مغارهای موجود در چوبینر: مغار
خب حالا علاوه بر این ابزار و دستگاه هایی که از اول کار لازممون میشه یه سری دستگاه پیشرفته تر هم داریم که اگر اونا رو تهیه کنیم روی کیفیت و سرعت کارمون و حتی حجم تولیدمون موثرن، اما این موارد کدومان؟
- کپی تراش
- سی ان سی منبت کاری
- فرز انگشتی یا مینیاتوی
- مینی فرز
- کف رند
- گندگی
- فارسی بر
خب تا اینجا دو حالت راه اندازی کارگاه منبت کاری و ابزار و دستگاه های مهم کار رو بررسی کریدم الان میخوایم با همدیگه چوب و مواد مصرفی و پوشش دهنده هایی که توی کار منبت مهمن رو هم بررسی کنیم.
چوب و مواد مصرفی منبت کاری
چوب اصلی ترین متریال توی منبت کاریه که باید بدونیم برای این حرفه چه جنس چوبی مناسب تره. تنوع چوب توی نجاری خیلی بالاست و بهتره برای هر کاری چون مناسبش رو تهیه کنیم. اما بهترین و بیشترین چوبایی که توی منبت کاری استفاده میشن:
- راش
- گردو
- زبان گنجشک
- توسکا
- ممرز
- توت
- آبنوس
- افرا
- چنار
یه موردی که خیلی مهمه شما باید موقع خرید چوب منبت کاری علاوه بر جنسش به مواردی زیر هم دقت کنید:
- رنگ و بافتش زیبا باشه
- بافتش محکم باشه و به راحتی متلاشی نشه یا پوسیده نباشه
- کمترین میزان گره رو داشته باشه
- در مقابل ضربه مغار و کنده کاری مقاومتش بالا باشه
علاوه بر چوب که متریال اصلی کارمونه ما برای پوشش دادن کارمون و محافظت از چوب و حتی رنگ و جلا دادن به چوب به یه سری مواد مصرفی مثل رنگ، روغن و واکس چوب احتیاج داریم.
روغن، رنگ و واکس چوب
روغن، رنگ و واکس چوب مواد مصرفی هستن که بهتره توی کارگاهمون هم بی رنگشون رو داشته باشیم هم رنگی. چوب یه بافت آسیب پذیر داره که به مرور به خاطر نور آفتاب، آب و رطوبت آسیبایی میبینه و بهترین راه اینه وقتی کار منبت کاری تموم شد از پوشش دهنده هایی مثل رنگ، چوب، روغن یا واکس چوب استفاده کنیم. رنگ و واکس و حتی روغن هم حالت بی رنگشون موجوده هم رنگی و اگر قصد دارید رنگ زمینه چوب حفظ بشه میتونی یه واکس بی رنگ یا یه روغن گیاهی بدون رنگ استفاده کنید اگر هم نه قصد دارید رنگ خاصی داشته باشه مدلای رنگی رو بر اساس سلیقه خودتون توی کار استفاده کنید هم ظاهر کار قشنگ تر میشه هم یه لایه محافظتی و حتی آبگریز روی کار داریم.
با هم بخوانیم: معرفی انواع روغن و واکس چوب
درآمد کارگاه منبت کاری چقدره؟
خب حالا که با اصل موضوع یعنی ابزاری مورد نیاز برای کارگاه منبت کاری و اطلاعات اولیه اش آشنا شدیم امکان داره با خودتون بگید خب درآمد کارگاه منبت کاری چقدره؟! موضوع اولی که باید در نظر بگیریم اینه که توی هر کاری تلاش ما مهمه و توی کارای هنری مثل منبت کاری خلاقیت خیلی اهمیت داره و مورد بعدی اینه که کیفیت کاری که انجام میدیم در چه حد هستش. پس درآمد یک مورد نسبیه که بستگی به آیتمای مختلفی داره مثل:
- حجم و میزان تولید ما
- کیفیت کارمون
- تبلیغات و بازاریابی
- خلاقیت
- زمان و انرژی که صرف کار میکنیم.
اما به طور کلی اگر روی کارتون متمرکز بشید و با تمام تلاش و انرژی پیش برید بدون شک میتونید به یک نتیجه خیلی خوب برسید و درآمد مناسبی هم کسب کنید.